Seshanba, 16.12.2025, 15:39
Salom Гость | Guruh "Mehmonlar" | RSS
Kirish
Qidirish

Главная » 2009 » Dekabr » 22 » СУРУНКАЛИ ГЛОМЕРУЛОНЕФРИТ
23:14
СУРУНКАЛИ ГЛОМЕРУЛОНЕФРИТ
СУРУНКАЛИ ГЛОМЕРУЛОНЕФРИТ – узок вакт давом этувчи икки томонлама иммун-яллиғланишли буйрак касаллиги бўлиб, калавачаларнинг тўхтовсиз нобуд бўлиши, буйрак фаолиятининг пасайиши, артерия гипертензияси ва буйрак етишмовчилиги ривожланиши билан ифодаланади. Сурункали нефрит ҳамма терапевтик касалликларининг 1-2 фоизини ташкил қилади.

ЭТИОЛОГИЯСИ
• Кўпинча тўлик даволанмаган ёки ўз вақтида ташхиси аниқланмаган ўткир гломерулонефрит оқибати. Лекин баъзан беморлар анамнезида ўткир нефрит билан касал бўлганликлари ҳакида кўрсатма бўлмайди. Бу ҳолатда сурункали нефрит оз белгилар билан кечувчи ўткир неф-ритнинг яширин тури натижаси ҳисобланади.
• Такроран совқотиш, айниқса нам совук таъсири.
• Ўчоқли инфекция мавжудлиги.
• Турмуш ва ишлаш шароитининг ноқулайлиги.
• Алкоголни суиистеъмол килиш. .
• Қон зардоби, вакциналар, овкат антигенлари, турли заҳарли моддалар таъсири.

ПАТОГЕНЕЗИ
Сурункали нефрит шаклланишида гиперергик реакция, айниқса аутоиммун бузилишлари билан намоён бўладиган макроорганизм реактивлигининг ўзгармшлари муҳим роль ўйнайди. Мазкур касалликнинг аутоиммун генезлигини тасдиқловчи далиллар: бемор конида буйракка қарши аутоантитана топилиши, глюкостероидли гормонлар ва иммундепрессантлар кўлланилишининг са-марадорлиги, ҳамда калава базал мембраналари шикастланишини ва яллиғланиш реакциясини чакирадиган А ва М иммунглобулинларидан ташкил топган калава капиллярларининг базал мембраналарида депозит кўринишидаги иммун комплексларини ажралиб чиқишининг мавжудлиги.
Ноиммун омиллардан гиперкоагуляция, томир ичида қон ивиши, калава капиллярларига фибрин ва унинг парчаланиш маҳсулотларининг тушиши, ҳамда қонда кинин, гистамин, серотонин, ренин ва простогландинлар миқдорларининг кўпайиши.
Гемостаз ва фибринолиз тизимидаги бузилишлар.

КЛИНИК КЎРИНИШИ хасталикнинг зўрайишида ўткир гломерулонефрит белгилари билан ифодаланади. Ремиссия даврида сурункали нефритнинг клиник кўриниши, кечиши хасталикнинг турига боғлиқ. Мазкур патологик жараённинг 5 хил тури тафовут қилинади.
Яширин (латент) тури - енгил кечади, сийдикда ўзгаришлар сийрак (ўрта миёна протеинурия, озгина эритроцитурия ва лейкоцитурия), шиш бўлмайди, қон босими кўтарилмайди. Беморлар узоқ йиллар давомида иш қоблиятларини йўқотмайдилар, хасталикларини сезмайдилар. Кўпинча касаллик диспансеризация вақтида ёки бемор бошқа касаллик бўйича мурожаат қилганда сийдикдаги ўзгаришлар (гематурия, протеинурия, солиштирма оғирлик пасайиши, никтурия), кон босимининг бир оз ошганлиги асосида аниқланади. Баъзан ЭЧТнинг тезлашган, гипопротеинемия, гиперхолестериринемия аникланади. Аксарият яширин кечувчи сурункали гломеру-лонефрит буйрак фаолияти бузилиб, етишмовчилик ривожланганда аниқланади. Бу ҳолатда қонда қолдиқ азот, сийдик чил миқдорининг ошиши кузатилади. Хасталик-нинг мазкур тури узоқ вақт (20-40 йиллар) давом этади ва якунида уремияга олиб келади.
Нефротик тури - сийдик орқали кўп миқдорда оқсил ажралиши (протеинурия-суткада 3,5 г дан ортик), гипо- ва диспротеинемия (қонда оксил моддаси, айниқса альбумин миқдорининг камайиши), гиперхолестеринемия (600-800 мг %), диурез камайиши ва бемор баданида гипопротеинемия натижасида шишлар пайдо бўлиши билан кузатилади. Шиш синдроми аста-секин ривожланади. Одатда шиш эрталаб юзда, айниқса қовоқларда, кўз остида намоён бўлади. Кейинчалик шиш танага тарқалади ва барқарор бўлиб қолади. Сурункали гломерулонефритнинг нефротик кўринишида, липоидли нефритдан фарқи, нефротик синдром буйракнинг яллиғланиш белгилари (озгина гематурия, буйрак фильтрлаш фаолиятининг пасайиши) билан бирга намоён бўлади. Қон босими хасталикнинг бошланғич даврида ошмайди, лекин кейинчалик патологик жараённинг тўхтовсиз ривожла-ниши натижасида буйракнинг азот чиқариш фаолияти бузилади ва артерия босими баландлашади.
Гипертония тури. Касалликнинг етакчи белгиси - гипертензия, сийдикнинг озгина ўзгариши ва шишнинг йўқлиги билан ифодаланади. Артерия босими кўпинча деярли юқори кўтарилмайди (160/100 мм сим. уст., кам ҳолларда 180/110 мм сим. уст. гача, лекин баъзан 200/115 ва ундан юқори кўтарилиши мумкин). Қон босими хаста-ликнинг бошланишида доимий бўлмайди, аксарият совуқ ва асаб бузилиши таъсирида кечга томон кўтарилади. Вақт ўтиши билан буйрак фаолияти пасайгач босим мунтазам ошиб боради ва турғунлашади. Клиник, рентген ва ЭКГ текширишлари чап қоринчанинг гипертрофия белгиларини аниқлайди. Кўз тубида артерия торайиши, илон изи шаклини олиши, кўриш нерви гардишининг ва тўр пардасининг шиши, кон қуйилиш ходисаси ҳам учрайди; хасталикнинг бошлангич даврларида ретинопатия вужудга келади.
Аралаш (шиш-гипертония) тури - қон босимининг баландлиги ва нефротик синдромнинг мавжудлиги билан ифодаланади. Касалликнинг мазкур тури жадаллашувли кечиш хусусиятига эга, киска вақтда (2-5 йил) буйрак етишмовчилиги ривожланади, стероидлар ва иммундепрессантлар ижобий самарани кам кўрсатадилар.
Гематурия тури - муттасил талайгина ва саботли гематурия, кўпинча макрогематурия, бир озгина протеинурия билан ифодаланади; шиш ва гипертензия кузатилмайди. Сурункали нефритнинг гематурия кўриниши ташхиси гематурияга сабабчи бўладиган бошқа касалликлар (буйрак ва сийдик пуфаги ўсмаси, буйрак инфаркти, буйрак тош касаллиги, нефроптоз ва ҳоказо) инкор этилгандагина қўйилади.

КЕЧИШИ. Сурункали гломерулонефрит кечишида 2 босқич тафовут қилинади:
Буйрак компенсацияси боскичи - азот ажратиш фаолияти сақланган, сийдик белгилари яққол кўриниб туради;
Буйрак декомпенсацияси босқичи - азот ажратиш фаолиятининг етишмовчилиги вужудга келади. Бу босқичда сийдик белгилари кам ифодаланиши мумкин, шиш озгина, артерия гипертензияси, ҳамда полиурия билан бирга гипостенурия кузатилади, азотемик уремия, яъни иккиламчи буйрак бужмайиши ривожланиши билан якунланади.

ТАШХИСИ. Агар бемор илгари ўткир нефрит ўтказган бўлса, ҳамда сурункали нефритнинг ҳамма клиник манзараси явдол ифодаланса, ташхис қўйиш қийин эмас. Лекин сурункали нефрит яширин кечса ёки гипертонияли тури бўлса, ташхисни аниқлаш бир оз мушкуллашади.

ҚИЁСИЙ ТАШХИСИ.
Хафақон касаллиги билан солиштирганда сийдик белгиларининг артерия гипертензияси ривожланишига нисбатан пайдо бўлиш вақтини аниқлаш муҳим аҳамиятга эга. Сурункали нефритда сийдик белгилари артерия гипертензиясидан анча илгари ёки бир вақтда вужудга келади. Сурункали гломерулонефритга яна юрак гипертрофиясининг кам ифодаланиши, гипертония кризига мойилликнинг озлиги, атеросклерознинг онда-сонда ривожланиши хосдир.
Ўткир гломерулонефрит, сурункали туридан фарки кескин бошланади, бел соҳасида оғриқ, юзда шиш, юрак астмаси белгилари билан ифодаланади. Буйрак фаолияти сурункали нефритга нисбатан кам даражада бузилади, шунинг учун ўткир гломерулонефритда уремия комаси хавф туғдирмайди.
Холис сийдик синдроми билан кузатиладиган сурункали нефрит (яширин тури) кўпинча ўчоқли нефрит сифатида нотўгри бахоланади. Ўчоқли нефритда (шиш ва гипертензия йўқлигида) сийдикда кузатиладиган энг кам ўзгаришлар сурункали ўчоқли стрептококк инфекцияси муҳитида пайдо бўлади ва уларни консерватив ёки жарроҳлик усулида санация (тозалаш) қилгандан сўнг йўқолади. Агар инфекция ўчогини радикал (кескин чоралар) йўл оркали даволангандан сўнг сийдикдаги патологик ўзгаришлар 6-12 ой давомида сақланса, сурункали нефритни яширин турини тасдиқлайди.
Сурункали пиелонефрит яширин кечишида сурункали нефритга ўхшаш озгина сийдик белгилари билан ифодаланади. Бемор анамнезида цистит, пиелит, простата бези аденомаси, сийдик тош касалликларига кўрсатмалар, ҳамда вакти-вакти билан дизурия ҳолатлари, субфебрил ҳарорат сурункали пиелонефрит борлигидан далолат беради. Ташхис қўйишда Каковский-Аддис ва Нечипоренко усулларида сийдикни текшириш маълумотлари (пиелонефритда лейкоцитурия эритроцитуриядан кўп), фаол лейкоцитлар аниқланиши катта аҳамиятга эга. Пиелонефрит ташхисини тасдигушшда экскретор урография маълумотлари: буйрак ҳажмининг ҳар хиллиги, улар ривожланишидаги аномалиялар (буйрак шаклининг такасимон бўлиши ёки ҳажмининг 2 ҳисса ошиши), нефроптоз, атония, ҳамда битта буйрак фаолияти пасайишини, иккинчисига нисбатан, аниқлашга имкон берувчи радиоизотопли ренография натижалари муҳим ўрин эгаллайди.
Диабет гломерулосклерози - сурункали гломерулонефрит сингари сийдик белгилари, гипертензия ва кўпинча нефротик синдром билан ифодаланади. Диабет гломерулосклероз фойдасига диабет мавжудлиги, ретинопатия белгилари, кўз тубида микроаневризмалар ва ҳол-ҳол қон қуйилишлари, ҳамда полиневрит пайдо бўлиши далолат беради.

ОҚИБАТИ. Сурункали гломерулонефрит онда-сонда (тонзиллэктомиядан сўнг, стероидли гормонлар қўлланилганда) тулик соғайиш билан якунланади. Кўп ҳолларда сурункали буйрак етишмовчилиги ва уремия ривожланиши билан ифодаланадиган иккиламчи буйрак бужмайиши хасталик оқибати саналади.

ПРОФИЛАКТИКАСИ.
• Бемор баданидаги патоген омиллар ўчогини аниқлаш ва бартараф қилиш.
• Совқотиш ва шамоллаш олдини олиш.
• Ўткир гломерулонефритли беморларни тузалгунча даволаш.

ДАВОСИ. Хасталикнинг ўзига хос давоси ҳозирчалик йўқ. Даволаш асосан касалхонада ўтказилади, ўрин-тўшакка ётқазилиб, парҳез таом ва дори-дармонлар қўлланилади. Тўшакда даволаш режаси хасталикнинг зўрайиши белгилари ифодаланишига, буйрак фаолияти ҳолатига боғлик; ва 2-4 хафтадан 2-3 ойгача давом этади.
Парҳез таомлар билан даволаш узоқ вақтга мўлжал-ланади. Бошланғич 2-3 кун давомида тузсиз овқат (картошка, олма, тарвуз, компот, қовок, кефир) кунлари тавсия қилинади. Шиш белгилари йўқолиши ва артерия босими пасайиши билан таркибида экстрактив моддалар бўлмаган ва ош тузи чегараланган таом буюрилади. Хасталикнинг нефротик ва аралаш турида овқатда ош тузи миқдори бир кеча - кундузда 1,5-2,5 г гача камайтирилади, оқсил миқдори етарли даражада (2,0-2,5 г 1 кг вазнга). Гипертония турида ош тузи чегараланиши озгина (5 г/сут). Овқат таркибида оқсил миқдори фақат буйрак фаолияти пасайгандагина камайтирилади.
Дори-дармонлар билан даволаш.
• Антибактериал даво гломерулонефрит билан инфекция орасида бевосита богланиш аниқлангандагина қўлланилади, масалан, чўзилувчан септик эндокардит, сурункали тонзиллит.
Патогенетик даво.
• Кортикостероидлар - преднизолон одатда бир кеча кундузда 15-20 мг дан буюрилади, эҳтиёж бўлганда миқдорини 60-80 мг/сут га оширилади, кейин аста-секин пасайтирилади.
• Иммундепрессантлар (цитостатиклар) - кортикостероидлар қўлланишига қарши сабаблар бўлганда (жадаллашувли азотемия) ёки хасталикнинг гематурия ва яширин турида қўлланилган даво самарасиз бўлганда тавсия қилинади. Иммундепрессантлар билан даволанаётган беморлар қонида лейкоцитлар ва нейтрофиллар сони текшириб турилади.
• Ностероидли яллиғланишга карши моддалар - метиндол, индометацин, бруфен протеинурия билан кузатиладиган хасталикнинг ҳамма турида қабул қилинади. Гипертензия ва буйрак етишмовчилиги билан кечувчи беморларга НЯКМлар буюрилмайди.
• Антикоагулянт ва антиагрегантлар - гломерулонефритнинг гипертензия ва аралаш турида, ҳамда хасталикнинг зўрайишида ва юқорида цўлланилган даво чоралари ёрдам қилмаса берилади. Буйрак калавачалари ва артериолалари деворларида фибрин чўкишини ва қон зардобидаги фибрин миқдорини камайтириш мақсадида тери остига (кунига 4 маҳал 5-10 минг ўлчов бирлигида) ёки вена ичига гепарин юборилади. Гепарин билан даволаш даврида курантил, трентал буюриш мақсадга мувофиқдир.
Симптоматик даво.
• Сийдик ҳайдовчи дорилар - баданда шиш камаймаса буюрилади (фуросемид, гипотиазид, урегит, бриналдикс), алдостерон антагонистлари (верошпирон), онко-осмодиуретиклар (полиглюкин, маннитол) таркибида калий бўлган препаратлар (калий хлорати, панангин ёки аспаркам) билан биргаликда.
• Қон босимини пасайтириш мақсадида резерпин, допегит, энам, энап, аделфан, эднит қўлланилади.
• Гематурияда - қон томир деворини мутаҳкамлайдиган модда (аскорбин кислотаси, кверцетин, рутин) берилади.
• Юрак етишмовчилигида - юрак гликозидлари (строфантин, коргликон) вена ичига юборилади.
• Ацидозда, қонда азот чиқиндилари кўпайганда қонни ишқорлаш мақсадида вена ичига томчилаб кун ора натрий карбонатининг 3-5 фоизли эритмасидан 100-150 мл, леспенефрил 30 мг 100 мл физиологик эрима-да, 200 мл гемодез тавсмя қилинади.
• Хомиладорларда - гломерулонефритни даволаш мақсадида гипотензив, сийдик ҳайдовчи, микроциркуляцияни созловчи, антианемик дори-дармонлар миқдори озгина камайтирган ҳолда кенг қўлланилади.

Физиотерапия муолажалари - хасталикнинг зўрайиш даврида ўткир гломерулонефритга ўхшаш. Тери қичишиши билан кузатиладиган буйрак етишмовчилигида (юрак фаолияти ва мия кон айланиши бузилмаган ҳолатда) хвойли ванна ҳам қабул қилинади. Сурункали нефритнинг ремиссия даврида иқлим шароитидан фойдаланиб даволаниш тавсия қилинади: қуруқ ва иссиқ чўл иқлими шароитида бўлиш тери ва нафас чиқариш орқали танадан ош тузи ва сув ажралишини кучайтиради, буйрак қон айланишини ва калавача фильтрациясини оширади, қон босимини пасайтиради, сийдик белгиларини камайтиради. Бизнинг республикада бундай шутим зонаси Бухорода (Ситораи Моҳи-Хосса) мавжуд.




Категория: Foydali | Просмотров: 12050 | Добавил: medped | Рейтинг: 2.2/14
Всего комментариев: 0
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]
Bizning savol
Сиз келажакда қайси сохани танламоқчисиз?
Barcha javoblar: 1719
Tesha tegmagan gaplar
Statistika

Onlayndagilar: 1
Mehmonlar: 1
Foydalanuvchilar: 0

Copyright MED-PED tma-medped@mail.ru © 2025
Сайт создан в системе uCoz