Норасмий статистикага кўра Тошкент шахрида яшовчи 2,7 млн. ахолининг 55,5% кўча юмушларини бажаришда шахар жамоат транспортидан фойдаланар экан. Қолган 45,5% эса шахсий автомобилига эга. Камина хам шу 55,5% нинг ичига киради, яъни ўқишга ёки бошқа мақсадда кўчага чиқсам автобус, трамвай ёки метрополитен узоғимни яқин қилади. Жамоат транспортидан фойдаланаётганда шундай миннатдор бўламанки, кимга рахмат айтишни билмай қоламан. Давлатимиз, хусусан "Тошшахартрансхизмат” ассоцияси шундай система тузганки, бирор манзилни кўзлаб кўчага чиқсангиз ўша ерга етиб бориш учун сизда камида 2-3 та вариант бўлади. Агарда қўлингизда ойлик йўл чиптаси бўлса, бу вариантлар сони янада ошиши табиий. Чунки "пересадка”, яъни автобусдан автобусга, ундан трамвайга, ундан яна тролейбусга ўтиб-ўтиб бориш имконияти пайдо бўлади сизда. Бекат сари ошиғайтганингизни ўзида сиз ўйлайсиз: манзилга тез бориш керакми ёки вақт бемалолми? Бамайлихотир, юмшоқ ўриндиқларда ўтириб кетишни хохласангиз, албатта, сиз учун бу вариант хам топилади. Тез боришни истасангиз, юқорида айтганимдек, "пересадка” бу ерда иш беради. Агар 400 сўмни бахридан ўтаман десангиз, ойлик йўл чипталари "таъсир қилмайдиган” митти автобусчалар ёки тезюрар Тошкент метрополитени шошиб турганингизда жонга оро киради. Бундан ташқари, халқ тилида "маршрутка” номи билан тарқалган автоуловлар ёки "Дамас”лар хам доим хизматда (фақат нархи "чақмаса”). Бизнинг Тошкент Тиббиёт Академиямизда 4-курсдан бошлаб циклик амалиёт машқлари бошланиб, унда талабалар шахримизнинг турли бурчакларидаги клиник кафедраларга бориб дарс ўтишади. Битта "цикл” ўртача 10 кун давом этса, уйдан шу жойга боришнинг 10 хил комбинацион вариантини қўллаш мумкин. Бу хам албатта, энг яхшисини танлаш учун имконият саналади. Шахар кўчаларида ғир-ғир қатнаётган жамоат транспортлари холати хам мақташга арзигулик. Mersedes-Benz (Connecto, Citaro), ISUZU, Otoyol, Hyundai автобуслари, Tatra, КТМ 71-619 КТ трамвайлари, Shkoda тролейбусларининг юмшоқ ва қулай ўриндиқларига ўтириб, ортиқча шовқинларсиз эсон-омон манзилга етиб олиш мумкин. Хозирги аксарият автобусларга радио ўрнатилган, лекин Mersedes-Benz автобусларига қўйилган мониторни кўриб қойил қолдим. Энди йўловчилар йўлда кетаётиб кайфиятни кўтарадиган мусиқларни эшитиб, клип, мультфилм ёки бошқа хил телекўрсатув (ва албатта реклама) ларни кўриб кетишлари хам мумкин бўлиб қолди. Аввалги пайтлар билан таққосласам, бугунги кунга минг бор шукур қиламан. Бекатларда фақат битта автобус ёки трамвайни кутиб соатлаб қолиб кетиларди. Узоқдан интиқиб кутилаётган автобус "чехра”си кўриниши билан кўзларимиз ёниб кетарди-ю, унинг учинчи йўлакчадан бир зумда ўтиб кетишини асабийлашган ва тақдирга тан берган холда кузатиб қолардик. Агарда тўхтаганда хам жуда тирбанд, чиқиб олиш учун чин маънодаги курашга киришишимизга тўғри келарди. Амаллаб чиқиб олиб бир чуқур нафас олишга улгурар-улгурмас, салонда қандайдир техник хид ёки тутун тарқалар ёки нотабиий бир товуш эшитилиб автобус аста тўхтарди ва хайдовчи томонлардан "етиб келдик” деган қулоққа унча ёқмайдиган сўзлар янграрди. Хуллас минг азоб... Албатта , бу холатларни хозирги кунимизга умуман бегона деб бўлмайди, лекин автоуловлар янгилангандан кейин бундай муаммоларга анча кам йўлиқадиган бўлдик. Кўрсатилаётган бундай хизматга нисбатан йўловчиларнинг муносабати қандай? Афсуски, зўр, деб айтолмаймиз. Хозир бир нарса дилни хира қилаяпди, у хам бўлса автобус орқа ўриндиқларининг ортига битилган "нома”лар. Баъзи бир қўлига фломастер ёки маркер тушиб қолиб, ёзишга қоғоз топа олмаган болалар ўз "дил изхор”ларини эгасига етказишнинг шу усулини афзал билишмоқда. Энг ачинарлиси, бунга кўзимиз хам ўрганиб қолди ва беэътибор бўлиб кетаяпмиз. Хизматидан фойдаланиб, ўрнига "дастхат” қолдириб кетаётган бу шумларга "тузини еб, тузлиғига тупириш” яхши ишмаслигини тушунтириб қўйиш керак. Чақалоқларга кўз тегмасин деб пешонасига қора-куя суриб қўйгандек, балки бу ёзувлар эл хизматида бўлган "яшил тойчоқ”ларга кўзмунчоқ вазифасини ўтаётгандир. Яна ким билади дейсиз... Аммо, бу барибир қарши курашишни талаб қиладиган холат хисобланади. Йўловчиларнинг яна бир "кўрнамак”лиги – бу ойлик йўл чипталарини сохталаштириш. Бунга қарши, "Toshshaxartransxizmat” томонидан жиддий курашилмоқда. "Учар”лар тутиб олинса қаттиқ жазоланади, қўлга тушмаганининг эса жазоси ўзи билан. Хар сафар автобусга чиққанда хадиксираб, кондуктор яқинлашганда эса баттар юрагини ховучаб туриши унга бир жазо бўлса, бундан ташқари бу бировнинг хаққи хисобланади, бировнинг хаққи учун эса Оллоҳ олдида жавоб хам бериш керак. Бу мақолани ёзишдан мақсад, бугунги кунимиз қадрига етайлик, бизга яратиб берилган бундай шароитдан хурсанд бўлиб фойдаланайлик, дея оммага мурожаат қилиш эди. Ниятимга етган бўлсам, жуда хурсандман.
